Wat ik zelf vaak merk, is dat context allesbepalend is. Waar komt het werk vandaan ? Is er een beetje documentatie, een oude factuur, misschien een foto waarop het kunstwerk ergens in een interieur hangt ? Soms lijkt dat detail onbelangrijk, maar geloof me : een simpele stempel achterop het doek kan al een wereld van verschil maken. Net zoals bij architectuur en design speelt de omgeving een rol. Denk bijvoorbeeld aan https://amenagement-exterieur-50.fr: de manier waarop een ruimte of een tuin is ingericht kan het gevoel van authenticiteit versterken. Hetzelfde geldt voor kunst – de context vertelt vaak meer dan je denkt.

Kijk naar de materialen

Een eerste tip : let op de materialen. Oude olieverf heeft een heel andere glans dan moderne synthetische verf. Het craquelé – die fijne barstjes in de verflaag – vertelt vaak een verhaal. En ja, dat kun je met het blote oog zien. Als een zogenaamd 19e-eeuws werk eruitziet alsof het gisteren geschilderd is, mag je best even je wenkbrauwen optrekken.

De achterkant liegt nooit

Serieus, draai het werk eens om. De achterkant van een schilderij verraadt vaak meer dan de voorkant. Oud hout, vergeelde etiketten van galerieën, soms zelfs handgeschreven notities… dat zijn signalen dat het werk een geschiedenis heeft. Een canvas dat eruitziet alsof het net bij de bouwmarkt vandaan komt, terwijl de kunstenaar zogenaamd in 1920 werkte ? Nee, dat klopt gewoon niet.

Stel jezelf simpele vragen

Vraag jezelf af : past dit werk in de stijl van de kunstenaar ? Komt de signatuur overeen met andere bekende werken ? Een handtekening die eruitziet alsof hij met een marker is gezet… daar mag je best wat achterdocht bij hebben. En geloof me, vervalsers overdrijven vaak : té nette letters, té grote signaturen. Echte kunstenaars tekenden soms slordig, haast achteloos.

Gebruik je gevoel (en een beetje gezond verstand)

Je hoeft echt geen scanner of laboratorium te hebben. Vaak voel je het al : de geur van oud papier bij een ets, het gewicht van een bronzen beeld, de patina die zich niet zomaar laat faken. Loop eromheen, bekijk het bij ander licht, raak het voorzichtig aan (als dat mag). Kunst leeft, en dat voel je.

Wanneer toch een expert inschakelen ?

Natuurlijk, er komt een punt waarop je niet zonder expertise kunt. Als je serieus overweegt een kunstwerk te kopen dat meer kost dan je vakantie naar Italië, laat het checken. Certificaten, archieven, zelfs infraroodonderzoek… daar bestaan hele instituten voor. Maar voor dat eerste gevoel, dat snelle onderscheid tussen prul en mogelijk pareltje, kun je al heel ver komen met je ogen, je handen en een beetje nieuwsgierigheid.

Dus de volgende keer dat je langs een antiekwinkeltje loopt en dat ene doek je blijft roepen : durf te kijken, durf te twijfelen en durf te vragen. Misschien heb je gewoon iets bijzonders voor je neus.

Geen zorgen. Je hoeft geen museumdirecteur of restauratie-expert te zijn om een paar slimme trucs toe te passen. Hier zijn zeven technieken die ik zelf gebruik – of die ik heb geleerd na een paar (lichte) blunders.

1. Kijk naar het doek en het materiaal

Echt waar : het begint vaak met iets eenvoudigs. Het doek zelf. Is het canvas vergeeld, broos, ruikt het oud ? Of lijkt het eerder uit een Ikea-winkel te komen ?

Een klassiek schilderij uit de 19e eeuw op gloednieuw canvas ? Dat klopt niet. Soms zie je zelfs moderne nietjes of een label van de hobbywinkel op de achterkant. Ik heb het al gezien.

2. Onderzoek de signatuur

De handtekening van de kunstenaar kan veel verraden. Kijk goed : is het met dezelfde verf gedaan als de rest van het werk ? Of lijkt het erop gezet, alsof het er niet “bij hoort”?

Een valse signatuur is vaak nét te netjes. Alsof iemand heeft geprobeerd om de naam na te maken met Google Afbeeldingen als referentie.

3. Check of het echt met de hand is geschilderd

Een simpele, maar doeltreffende tip : gebruik een vergrootglas. Zie je penseelstreken, diktes in de verf, kleine imperfecties ? Mooi.

Maar als het er allemaal té glad uitziet, alsof het geprint is op canvas… Dan is het misschien ook zo. En geloof me, er zijn zat “canvasprints” in omloop die op het eerste gezicht échte schilderijen lijken.

4. Let op craquelé (of het gebrek eraan)

Craquelé zijn die fijne barstjes die je soms ziet in oude olieverf. Ze ontstaan door veroudering en het uitdrogen van het materiaal.

Als een schilderij zogenaamd uit 1850 komt, maar het oppervlak is strak en vlekkeloos… dan mag je best je wenkbrauwen fronsen.

Omgekeerd : als er craquelé is, kijk dan goed of het natuurlijk oogt. Sommige vervalsers proberen het te imiteren met hitte of chemicaliën. Ja, echt.

5. De achterkant zegt vaak méér dan de voorkant

Onderschat de achterkant nooit. Daar zie je vaak of een schilderij écht oud is.

Is het hout vers ? Zitten er geen wormgaatjes of verkleuringen ? Zijn de nagels of nietjes verdacht modern ? Dat zijn rode vlaggen.

Persoonlijk vind ik het altijd verdacht als een “oud meesterwerk” perfect strak gespannen is op een blinkend nieuw houten frame. Zo werkt de tijd niet.

6. De herkomst (of het mysterie ervan)

Vraag waar het schilderij vandaan komt. Echte kunst heeft een geschiedenis : een factuur, een veiling, een vorige eigenaar, een galerie. Zelfs een vaag oud etiket kan al iets vertellen.

Als de verkoper vaag blijft – “gevonden op zolder van mijn opa”, “komt uit een oude verzameling” – dan gaat bij mij een belletje rinkelen. Niet altijd slecht, maar zeker niet transparant.

7. Vergelijk met echte werken van de kunstenaar

Stel dat iemand zegt dat je een échte Appel in handen hebt. Prima. Zoek dan online naar meerdere werken van Karel Appel. Kijk naar de stijl, de kleuren, het formaat, zelfs de energie van het werk.

Ik zeg niet dat je het in één oogopslag weet. Maar als het totaal niet lijkt op wat die kunstenaar normaal doet, is dat al verdacht.

Soms voel je het gewoon. Het “klopt” niet. En dat gevoel zit meestal goed.

Tot slot

Word je met dit lijstje ineens een professioneel kunstexpert ? Nee, natuurlijk niet. Maar je bent nu wél beter gewapend tegen oplichterij, kopieën en wishful thinking.

En misschien nog belangrijker : je leert écht kijken. Naar het doek, naar de verf, naar de ziel van het werk.

En dat, eerlijk gezegd, is misschien wel het begin van een échte liefde voor kunst.